پنج‌شنبه ۲۵ مرداد ۱۳۹۷، شماره ۳۲۲۲
مینا نظری کمال
مهم نیست ساعتی دیگر یا فردا یا همان طورکه پیشگوی! زله می گوید در ۱۰ روز آینده زله ای بیاید و شهر و آبادی تهران را زیرورو کند و برود! مهم نیست کشته ها زیاد باشند یا کم! مهم نیست بعد از زله چند دهه زمان خواهد برد تا تهران دوباره تهران شود! مهم نیست به آب انداختن دوباره کشتی زندگی در تهران چقدر زمان، هزینه و انرژی خواهد برد و.، موضوع مهم تر از تمام این تصورات خشن اما واقعی، تغییر نگاه ما و پذیرش خطر بالای زله است. بیست ویکم مرداد ششمین سالگرد زله ورزقان بود و چند ماه بعد سالگرد زله مورموری، شنبه، بوئین زهرا و رودبار و بم و کوهبنان است. چه کنیم در این گیرودار گرانی و آمار بالای بی کاری، طلاق، بی آبی و آلودگی هوا یادمان بماند زله از رگ گردن به ما نزدیک تر است؟ چرا با وجود تمام هزینه هایی که صرف مانور، آموزش و همایش زله، سیل و آلودگی می شود، تغییر چندانی در کیفیت و مکان ساخت وسازها نمی بینیم؟ چطور است ادراک در جامعه ای که مهندسان و شهرسازها نیز جزئی از آن هستند، نسبت به خطر بالای زله تا این حد پایین است؟ بررسی های مختلف نشان داده اند چند عامل بیشترین ارتباط را با ادراک خطر زله دارند: شدت پیامدهای زله، میزان آشنایی و مجاورت با مناطق خطر، کم/بیش برآوردی بزرگی خطر، فشار همتایان، ویژگی های روان شناختی، نیازهای روزمره، میزان دغدغه های زندگی، آموزش مناسب، اثرات اجتماع، فرهنگ و باورهای مذهبی، تسهیل کننده ها یا موانع، داشتن حس مسئولیت فردی، تجارب شخصی و مهم تر از همه داشتن صداقت و حس یکپارچگی در جامعه. علاوه بر این، حقایقی نیز درباره ادراک خطر وجود دارند مانند: الف- مخاطراتی که ادراک نشده یا به درستی شناخته نشوند، اقدامی هم درباره آنها صورت نمی گیرد. ب- ادراک خطر مردم از میزان خطر واقعی کمتر است. پ- باورهای درونی قوی مردم در برابر تغییر مقاوم است؛ چراکه این باورها بر شیوه تفسیر و تعبیر اطلاعات و جهان موثر بوده و یافته های جدید تنها در صورتی پذیرفته می شوند که با باورهای افراد هماهنگ باشند. به نظر می رسد ابعاد فراوانی وجود دارند که باید روی آنها کار کنیم. حال سوال این است که از کجا شروع کنیم؟ اگر بخواهیم کلان تر به مسائل و مشکلات زندگی در شهر تهران و البته ایران نگاه کنیم، راه حل/علت این ضعف باور در قبال خطر زله را راحت تر می توانیم درک کنیم. در کشوری که میزان مهاجرت فارغ التحصیلان بهترین دانشگاه های کشور و سرمایه گذاری مالی در کشورهای همسایه و. بسیار بالاست و نگرانی ها هرچند مشابه اما بیشتر فردی پاسخ داده می شوند نه جمعی، مقابله با پیامدهای زله غیرممکن یا کم اثر به نظر می رسد. برای ایجاد فرهنگ قبول و پذیرش ویژگی های شهری که در آن نفس می کشیم، صحبت از مسئولیت فردی در قبال جامعه است. از این رو بهایی که باید برای افزایش خودمراقبتی شهری و جمعی مان بپردازیم، دوست داشتن خود و تعریف هویت خویش نه به صورت فردی بلکه جزئی از یک کل بوده و رسیدن به این باور که چیزی که به نفع همه است، به نفع تک تک افراد جامعه است. در واقع مسئله ادراک پایین خطر در اذهان ایران با سابقه زمین لرزه های شدید را نمی توان جدای از تمام مشکلات دیگر جامعه حل کرد. چه بسا توجه به ابعاد فرهنگی و هویتی افراد جامعه، مقدم بر پذیرش خطر زله باشد. شاید این میزان پایین پذیرش را بتوان علامتی از سرماخوردگی شناختی و فرهنگی ایرانیان دانست؛ یعنی خروجی اصلاح و بهبود فرهنگی جامعه، سرمایه اجتماعی بالاتر و در نتیجه مسئولیت پذیری بیشتر در مقابل مخاطرات است. از این رو، برای پذیرش خطر زله وما نباید مستقیما روی آن کار کنیم. به عبارت دیگر، خط اول تلاش برای پذیرش زله، تغییر در باورها و ساختارهای شناختی بنیادین جامعه است؛ مقابله سازنده با خطر زله ای که می تواند جان میلیون ها انسان را به خطر بیندازد، بخش کوچکی از سیستم فکری ما را تشکیل می دهد. خطر بزرگ تر از خود زله تهران یا هرگونه مخاطره دیگری، تسلیم و درماندگی در پذیرش شرایط موجود است. به عبارتی دیگر، چالش اصلی در همراهی با ریسک زله، انکار یا اهمال در پذیرش آن است. تغییرات عمیق در باورها نسبت به هویت جمعی خود در قالب وسایل حمل ونقل عمومی، نراندن موتورسیکلت در پیاده رو، تهیه غذای سالم و خرید کالای داخلی و. شرایط را برای تغییر در نگاه به خطر زله فراهم می کند. بنابراین می توان با اطمینان گفت ادراک و پذیرش خطر زله، چیزی جدای از بقیه ماجراهای زندگی در کلان شهرهای ایران نبوده و تغییر در باورها و شناخت افراد جامعه، تغییر رفتار عملی و واقعی را به دنبال خواهد داشت و بالعکس. در کل، جدا از نگاه تخصصی در دیدگاه مدیریت بحران به موضوع زله، از آنجا که مسئله جان انسان ها مطرح است، بحث روان آنها نیز مطرح می شود و از این رو نگاه از ابعاد روان شناسی و جامعه شناسی به مسئله زله می تواند کمک کننده باشد.
نگاهی به مداخلات روان شناختی در بلایا و فوریت ها : پیشگیری بهتر است یا درمان؟
زله ,خطر ,پذیرش ,ادراک ,های ,تغییر ,خطر زله ,پذیرش خطر ,ادراک خطر ,به خطر ,از این
درباره این سایت